Filmmaker Josh Fox over waarom je maar beter zo snel mogelijk een klimaatactivist kunt worden.

Amerikaanse filmmaker Josh Fox (1972) draagt sokken met wietblaadjes– niet omdat hij van blowen houdt, maar omdat zijn sokken op waren, aan het einde van zijn Europese tour, en hij vanmorgen zo snel geen andere kon vinden op het Rembrandtplein. Hij was hier om zijn documentaire How to let go of the world… and love all the things climate can’t change (2016) te promoten.

In de film komen verschillende wetenschappers aan het woord, die allemaal hetzelfde zeggen: we zijn allang het point of no return voorbij. De opwarming van de aarde (nu één graad, we stevenen hard af op twee) heeft een lange reeks aan rampen tot gevolg: van smeltend poolijs en een rijzende zeespiegel en hele steden die onder water zullen lopen, tot aan parasieten die bossen verwoesten, massale uitsterving (vijftig procent) van alle dierensoorten, orkanen die steeds sterker worden, enzovoort.

In de tweede helft van de film gaat Fox op zoek naar de dingen die nog wel de moeite waard zijn, of: naar datgene wat niet kapot kan.

Was het de bedoeling om de kijker zonder hoop of met hoop achter te laten?
‘Er zit ook goed nieuws in. De mensen in de film, zij zijn het goede nieuws. Wilde jij aan het einde niet opstaan en dansen? Dat doen we vaak na screenings, dansen. Ik zeg eigenlijk: het wordt een lang gevecht, het wordt moeilijk. Maar er zijn wel degelijk dingen om in te blijven geloven, ongeacht wat er gebeurt. Denk aan veerkracht, creativiteit, moed, liefde. Maar ook: mensenrechten, democratie, revolutie en innovatie. Daar aan kunnen we ons aan vasthouden. En we moeten dit willen overleven met behoud van onze waardigheid.’

Wat bedoel je daarmee?
‘Wat we niet willen, is het doemscenario dat Naomi Klein schetst: dat het klimaatprobleem een veel grotere chaos gaat veroorzaken op aarde in de vorm van toenemend racisme en haat en oorlogen.

Toen de overwegend zwarte, arme bevolking van New Orleans hun overstroomde huizen ontvluchtten na Katrina, stond aan de andere kant van de brug white trash Amerika klaar met geweren: “Jullie komen er niet in.” Er werden mensen doodgeschoten. Dat is echt gebeurd, en dat is geen klimaatprobleem, dat is een menselijk probleem.’

Een ander voorbeeld dat Fox aanhaalt in de film: de burgeroorlog in Syrië is ontstaan door extreme droogte die het land nooit eerder had gezien. De burgeroorlog liep uit de hand, de rest is geschiedenis.

Fox: ‘De andere kant zie je gelukkig ook: we hebben gefilmd na de orkaan Sandy in New York, mensen hielpen elkaar vrijwillig met eten, taxi’s reden gratis rond, die kant van menselijkheid bestaat óók. Het antwoord op klimaatverandering mag niet zijn: ieder voor zich, we kopen een extra pistool, we bouwen een hogere muur. Het antwoord moet zijn: we maken de logeerkamer alvast klaar, we zetten een extra stoel aan onze eettafel. De mensen die vluchten voor de gevolgen van klimaatverandering zijn onze broers en zusters. Want het kan ons allemaal overkomen. Het gaat ons allemaal overkomen.’

In Nederland, in Europa, is niet iedereen zijn logeerkamer aan het klaarmaken voor vluchtelingen.
‘Precies daarom vertoon ik de film graag in een bredere context: je moet eigenlijk klimaatsprekers en Black Lives Matters-sprekers naast elkaar zetten, en mensen die strijden voor mensenrechten, of tegen armoede. Er zit een link tussen al die dingen. We gaan nu naar een punt toe met de aarde waarop het heel, heel moeilijk wordt om egoïstisch gedrag nog te kunnen rechtvaardigen.’

We kunnen het niet meer redden, maar we moeten toch niet opgeven, zeg je?
‘We moeten ons nog menselijker gaan gedragen, want er komt een gigantische crisis aan. Nee, die is er al. Als er akkoord wordt gegaan met een opwarming van de aarde van twee graden (wat nu gebeurt) koken we Afrika kapot. De eilanden in de Stille Oceaan verdwijnen. We zullen de meeste grote steden verliezen: bijna alle grote steden ter wereld liggen aan de kust.’

Maar jij bent nog steeds optimistisch?
‘Ik ben niet pessimistisch. Wat ik weet, is dit: ik wil mijn ogen niet ervoor sluiten. Ik wil doen wat ik kan doen.’

Films maken?
‘Ja, films maken. Maar ook actievoeren. We moeten ons mobiliseren, ik ben net langs meer dan 400 steden getrokken omdat de film distributie nodig had. Mijn vorige filmGasland is over de hele wereld op televisie gekomen. Ik geloof in demonstraties, ik geloof in strijden zonder geweld. Bij filmvertoningen in alle steden ga ik met mensen in gesprek, met activisten, met mensen die bezig zijn met alternatieve energievoorzieningen. Ik geloof in samenwerken en strijden zonder geweld.’

In de week voorafgaand aan het bezoek van Fox aan Nederland gebeurde er iets anders: de producer van de film Deia Schlosberg werd gearresteerd en riskeert nu een gevangenisstraf van maar liefst 45 jaar omdat ze een anti-gas-demonstratie filmde – alleen filmde. Fox begon handtekeningen te verzamelen van zoveel mogelijk filmmakers en journalisten, om op te komen voor persvrijheid. Ook van Edward Snowden kreeg hij bijstand, die twitterde: ‘This reporter is being prosecuted for covering the North Dakota oil protests. For reference, I face a mere 30 years.’

Politici in Amerika zijn allemaal zodanig in de ban van die olie- en gasindustrie, stelt Fox, dat zelfs dit soort dictatoriale wantoestanden nu mogelijk zijn. Het is belangrijker dan ooit dat we opkomen voor onze rechten.

Fox: ‘Ik geloof in goed georganiseerde, vredelievende, maatschappelijke bewegingen en in protesten. Ik geloof dat er iets kan veranderen als we massaal gaan zeggen, op een beschaafde manier: we pikken dit niet langer. Het moet mogelijk zijn, want er is geen andere optie meer. En dat houdt meteen een eventuele depressie buiten de deur. Als je in bed blijft liggen onder de dekens en je Facebooktimeline af scrollt naar nog meer vreselijk nieuws over het einde van de wereld, wil je jezelf van kant maken. In plaats daarvan kun je beter de straat op gaan.’

Verschenen op Vrij Nederland, 27 oktober 2016